فرزهای دندانی و کاربرد آنها

فرزهای دندانی در جنس‌های مختلف ساخته می‌شوند و این تنوع، مزایا و معایبی را به‌همراه دارد. اگرچه فرزهای دندانی، در مقایسه با سایر ابزارهای دندانپزشکی، کوچکتر و نسبتاً کم هزینه‌تر هستند، اما انتخاب صحیح جنس و نوع آنها، می‌تواند در بهبود درمان و کاهش زمان اختصاص داده‌شده به هر بیمار نقش بسزایی داشته باشد.

1-فرزهای دندانپزشکی استیل (فولادی)

نخستین فرزها در سال ۱۸۹۱ از جنس استیل ساخته شدند. این فرزها، ابزاری مقرون ‌به ‌صرفه و اقتصادی برای آماده‌سازی حفره‌های دندانی و تخلیه دندان به‌شمار می‌روند. آنها عاج را در سرعت‌های پایین به‌خوبی در بر می‌گیرند، ولی در سرعت‌های بالا یا هنگام تراش جنس سخت‌تری مثل مینا، به‌سرعت کند می‌شوند. کند‌شدن فرز باعث ایجاد لرزش و حرارت در هنگام تراش دندان شده و در نتیجه ناراحتی بیمار و خستگی دندانپزشک را به‌همراه دارد.

2-فرزهای دندانپزشکی کاربایدی

هنگامی که فرزهای کاربایدی برای اولین بار در سال ۱۹۴۷معرفی شدند، به‌علت کارایی سریعتر و قابل پیشبینی تر در مقایسه با انواع استیل، به‌خوبی مورد استقبال قرار گرفتند. این فرزها از تنگستن ساخته شده‌اند. تنگستن فلزی بسیار سخت (سه برابر سخت‌تر از فولاد) و مقاوم در دماهای بالاست. به‌دلیل همین سختی، فرز کارباید می‌تواند برش‌های بسیار تیزی را ایجاد کرده و جنس دندان را به راحتی بردارد، بدون اینکه کند شود یا بشکند.

این فرزها برخلاف فرزهای الماسی، قابلیت بارها استفاده‌ کردن را دارند. با این حال، ‌بدلیل تمایل به شکست، بهتر است با سرعت بالا مورد استفاده قرار گیرند.

فرزهای کارباید، برای جداسازی مواد ترمیمی مثل کامپوزیت‌های هیبریدی بسیار مناسب هستند و در پایان کار، نتیجه‌ای تمیز و بدون اشکال به ارمغان می‌آورند. این فرزها به‌طور کلی برای آماده‌سازی حفره‌های دندانی، تکمیل سطوح ترمیم، جداسازی مواد قدیمی پرکننده، ایجاد فاصله بین دندان‌های به‌هم‌چسبیده و … به‌کار می‌روند. تیغه‌های فرزهای استیل و کارباید به دو شکل ساده و دارای بریدگی‌های عرضی ساخته می‌شوند که نوع دوم از قدرت برندگی بیشتری برخوردار است.

3-فرزهای دندانپزشکی  الماسی

فرزهای الماسی از چسباندن ذرات ریز زاویه‌دار و نوک‌تیز از یک ماده بسیار سخت (معمولاً الماس) به‌وسیله ماده زمینه نرم‌تر بر روی قسمت سر فرز ساخته می‌شوند. آن‌ها اغلب برای اتصال به هندپیس‌های high speed (توربین) مناسب بوده و به‌علت سختی زیاد، برای تراشیدن بافت مقاوم دندان مناسب هستند. در صورت استفاده صحیح، طول عمر زیادی دارند. به‌دلیل تفاوتی که در نحوه بریدن ذرات برنده به‌جای تیغه‌های فرزهای کارباید وجود دارد، فرزهای الماسی برای برداشت اجسام شکننده مثل مینا و سرامیک مناسب‌تر هستند. درحالی که فرزهای تیغه‌دار کارباید در تراشیدن اجسام و مواد کشسان مثل عاج موثرتر عمل می‌کنند. فرزهای الماسی، باتوجه به متد درمانی دندانپزشک، درجه زبری بسیار نرم ( ۳۸ الی ۴۴ میکرون) تا فوق‌العاده خشن (۱۲۵ الی ۱۵۰ میکرون) را شامل می‌شوند و به‌دلیل طول عمر زیاد و کارایی قابل قبول، در اندازه‌ها و اشکال بسیار متنوع در دسترس دندانپزشکان قرار دارند.

4- فرزهای دندانپزشکی سرامیکی

فرزهای دندانپزشکی سرامیکی غالباً استفاده‌های ترمیمی دارند و عملکرد قابل قبولی در خارج‌سازی پوسیدگی‌های دندانی از خود نشان می‌دهند. آن‌ها همچنین در برداشتن آمالگام موجود روی دندان خوب عمل می‌کنند. بدیهی است که ترمیم موفق دندان، نیازمند حذف کامل انامل، مواد ترمیمی و پوسیدگی‌های دندان است. فرزهای دندانپزشکی سرامیکی این عملیات را در ایمنی بالا و بدون ریسک انجام می‌دهند و می‌توان گفت با کمک آن‌ها هیچ خطری مینای دندان را تهدید نمی‌کند. هرچند در پایان کار، در مقایسه با فرزهای کاربایدی نیاز به پرداخت بیشتری دیده می‌شود. فرزهای سرامیکی مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند و در عین حال در برداشت پوسیدگی بسیار موثر عمل می‌کنند.

5-فرزهای دندانپزشکی پلیمری

هنگام برداشت پوسیدگی با فرزهای دندانپزشکی کارباید، یا سرامیکی، احتمال برداشت اضافی از جنس دندان وجود دارد که ممکن است منجر به بازشدن پالپ گردد. فرزهای پلیمری برای اجتناب از چنین موقعیتی عرضه شده‌اند. اولین نسل آن‌ها برای برداشت پوسیدگی‌های عمیق معرفی شد، اما پلاستیک مورد استفاده در این فرزها هنگام استفاده در سرعت‌های بالاتر از ۱۰۰۰ دچار تخریب شدند. فرزهای دندانپزشکی نسل دوم از جنس پلاستیک مرغوب‌تری ساخته شدند و برای استفاده در سرعت‌های بالای ۴۰۰۰ دور مناسب هستند. سختی سطح برنده فرز دندانپزشکی پلیمری، از مینا و عاج سالم کمتر است و از جنس پوسیده دندان بیشتر. این خصوصیت باعث می‌شود که جنس پوسیده برداسته شود بدون اینکه به جنس سالم دندان آسیبی وارد گردد.